Εξωραϊστικός Σύλλογος "Αγιος Νεκτάριος"
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ
Ο αρχαιολογικός χώρος των Ελευθερών στην παλαιά Εθνική οδό Αθηνών - Θηβών, αμέσως βόρεια της διασταύρωσης προς Βίλλια, περιλαμβάνει τμήμα πεδινής έκτασης και τον βραχώδη λόφο όπου δεσπόζει αρχαίο φρούριο, γνωστό ως Γυφτόκαστρο. Σύμφωνα με την παράδοση οι Ελευθερές ιδρύθηκαν από το Διόνυσο που είχε γεννηθεί σε αυτή την πόλη και επονομαζόταν έτσι Διόνυσος Ελευθερεύς. Οι Ελευθερές αναφέρονται ως βοιωτική πόλη που όμως από τον 6ο αι. π.Χ. πέρασε στην κυριαρχία των Αθηναίων. Την ίδια περίοδο αναφέρεται και η μεταφορά από τις Ελευθερές στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του Πεισιστράτου, του ξοάνου του Διονύσου Ελευθερέως που οδήγησε στην ίδρυση του ομώνυμου ιερού στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης.
Η επιτελική θέση του φρουρίου στην εσχατιά της αθηναϊκής γης, θέση που ελέγχει το στενό πέρασμα Αθηνών - Θηβών, εποπτεύει τον κάμπο της Οινόης, εντάχτηκε από τους Αθηναίους στον αμυντικό σχεδιασμό της Αττικής του 4ου αι. π.Χ.
Στην περιοχή του αρχαιολογικού χώρου συντελέστηκαν εργασίες καθαρισμού κυρίως από την πυκνή βλάστηση.
Στον αρχαιολογικό χώρο των Ελευθερών στη Βοιωτία διατηρείται σήμερα το θεμέλιο ναού διαστάσεων 16,55 x 8,76 μ. του 4ου αι. π.Χ. που αποδίδεται στον Διόνυσο Ελευθερέα. Στην πεδινή έκταση γύρω από το ναό υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης από τα αρχαϊκά έως τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Στις ανατολικές υπώρειες του λόφου σώζονται τα θεμέλια δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών.
Το φρούριο, ακανόνιστου ορθογωνίου σχήματος και έκτασης 300x100μ. περίπου, έχει περίμετρο τειχών 860 μ. Η κύρια πύλη του που είναι διπλή, είχε ανοιχτεί στη δυτική πλευρά, προς την αρχαία δηλαδή οδό. Το ανατολικό τείχος, σήμερα ερειπιώδες, είχε πύργο και μία πυλίδα.
Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα του είναι το βόρειο, με δύο πυλίδες, που ενισχύεται με επτά τετράγωνους πύργους πλευράς 6 μ. Οι πύργοι φαίνεται πως είχαν τρεις ορόφους με τοξοθυρίδες και παράθυρα για μικρούς καταπέλτες.
Μέσα στο φρούριο υπάρχουν ίχνη κτισμάτων, ένα από τα οποία, στη βόρεια πλευρά, φαίνεται να λειτούργησε ως κατοικία. Η σύνδεσή του με εγκατάσταση φρουράς παραμένει προβληματική.
Συντάκτης
Ε. Μπαζιωτοπούλου - Βαλαβάνη, αρχαιολόγος.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Το παραπάνω άρθρο έχει αντληθεί από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού
ΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ